Kronik Yorgunluk Sendromu
Uzman Klinik Psikolog
Aygün Tuçe Ataş
Yorgunluk düşük düzeyde canlılıkla beraber, günlük işlevselliğin bozulmasıyla belirli subjektif bir duygudur (Zautra, Fasman, Parish, Davis, 2007). Genel popülasyonda oldukça yaygın olan yorgunluk, bitkinlik, genel olarak geçici ve duruma bağlı bir niteliktedir. Yorgunluğun toplumdaki yaşam boyu yaygınlığı % 20 civarındadır(Zautra, Fasman, Parish, Davis, 2007). Yorgunluk klinik popülasyonda da en sık rastlanılan semptomdur (Miller, 2006 ).
Kronik Yorgunluk Sendromu’nda (KYS) ise kişinin çoğu zaman yorgun hissederek günlük aktivitelerini sürdürememesi ve bunun 6 aydan uzun sürmesi söz konusudur (Browne, Chalder, 2006). Fiziksel yorgunlukla birlikte konsantrasyon güçlüğü, hatırlama sorunları, ve ya konuşurken de doğru kelimeyi bulmayı zorlaştıran zihinsel bir yorgunluk da yaşanır. Kronik Yorgunluk Sendromu’nda dinlenmek bile bu bitkinliği geçirmekte yetersiz kalabilir.
Kronik Yorgunluk Sendromu’nda Kriterler
Major Kriterler
1- En az 6 aydır (çocuklar için süre 3 aydır) devam eden yatak istirahatı ile düzelmeyen sürekli veya tekrarlanan bitkinlik ve çabuk yorulma
2- Ortalama günlük aktiviteyi en azından %50 azaltacak derecede bitkinlik
Minör Kriterler: Major kriterlerin yanında zaman zaman boğaz ağrısı, kas zayıflığı, uzun süreli bitkinlik, kas ağrıları, hafif ateş ve ya üşüme, unutkanlık, düşünmede zorluk, depresyon, baş ağrıları, uyku bozuklukları da görülebilir.
Klinik ağırlığına göre Kronik Yorgunluk Sendromu’nu sınıflandırma
1- Hafif derecede: Kendine bakabilir, işini ve ev işlerini aşırı zorlukla yürütebilir. Çoğunlukla işini sürdürebilir, fakat performansı düşmüştür, sosyal aktivitelere katılamaz, istirahat sürelerini arttırır. Genellikle hafta sonlarını gelecek hafta ile başa çıkabilmek için sadece istirahat ile geçirir.
2- Orta derecede: Günlük aktiviteleri aşırı derecede kısıtlanmıştır, mobilitesi azalmıştır. Semptomlarının derecesine bağlı olarak o günkü aktivitesinde dalgalanmalar olabilir. Günlük aktivitelerinin bir çoğu için yardıma ihtiyaç duyar. Uzun istirahat sürelerine ihtiyacı olduğundan işlerini bırakma eğilimindedirler. Gece uyku kalitesi kötüdür, öğleden sonraları en az birkaç saat uyumak zorundadır.
3- Ağır derecede: Tamamen sakat, çalışamaz ve bütün aktiviteleri için yardıma ihtiyaç duyar. Sadece yüz yıkama, diş fırçalama gibi küçük aktiviteleri başarabilir. Mobilize olması için tekerlekli sandalyeye ihtiyacı vardır, genellikle evden çıkamaz.
4- Çok ağır derecede: Herhangi bir kişisel günlük işini yapabilmesi ve ya mobilize olması mümkün değildir. Genellikle vaktinin önemli bir kısmını yatarak geçirir. Işığa ve sese duyarlılık söz konusu olabilir (Sofuoğlu, İzgi, Asdemir, 2006).